خبرگزاری حوزه | هر چیزی با ادب و شرایط خودش، زیبا می شود و بدون آن بی اثر یا مخرّب می گردد. استغفار هم آداب و شرایطی دارد که بنده، با رعایت آنها به رضایت و آمرزش الهی دست می یابد.
از بهترین اوقات استغفار و عذرخواهی از پروردگار جهانیان، وقت سَحَر، بعد از نماز صبح، بعد از نماز عصر، قبل از خواب و ماه رجب است که زمانهای قرب و نزدیکی به آن ذات پاک و انس با حضرت دوست است. شرط استغفار هم، پشیمانی قلبی و قصد جدی بر ترک آن گناه می باشد.
برای هر چیزی، ادبی است که با وجود آن ادب، زیبا و درست می شود و بدون آن زشت و بی اثر می گردد و یا اثرِ مخرّب دارد. مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، صحبت کردن، و ...! استغفار هم، که همان عذرخواهی و طلب آمرزش از پادشاه و پروردگار جهانیان است آداب و شرایطی دارد. همان گونه که در صحبت کردن با پادشاهان و بزرگان باید ادب محضر ایشان رعایت شود، بزرگی و عظمت خداوند بلند مرتبه، سزاوار این است که هزاران هزار مرتبه بلکه بیش از آن که وصف شود در هنگام صحبت با ذات پاکش و عذرخواهی از او ادب و شرایطی را که خودش به ما تعلیم نموده رعایت کنیم. استغفار، همیشه خوب است ولی در طول ساعات شبانه روز، ساعات خاصّی به عنوان بهترین ساعات استغفار و عذرخواهی از پروردگار بیان شده است که باید آنها را غنیمت شمرد.
الف. وقتِ سحر
بهترین ساعت استغفار و انس با حضرتِ دوست، وقتِ سحر است. خداوند در تعریف از بندگان صالح خویش می فرماید: «کانُوا قلیلاً مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ وَ بِالأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛ [۱] متّقین در دنیا چنین بودند که کمی از شب را می خوابیدند، و در سحرگاهان استغفار می کردند.» روش همه انبیاء، اوصیاء و اولیای خدا نیز بر این بوده که استغفار سحرگاه آنان ترک نگردد؛ و هر چه خداوند از خوبی‌ها به ایشان مرحمت فرمود از خلوت سحری بوده و هست.
هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ // از یمن دعای شب و ورد سحری بود
ب. بعد از نماز صبح
دومین ساعتی که در طول شبانه روز به استغفار در آن سفارش شده است، هر روز بعد از نماز صبح است. امام باقر(علیه السلام) در سخنی زیبا می فرمایند: «هر کس بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه از خدا آمرزش طلبیده و استغفار کند، خداوند او را می بخشد». [۲]
ج. بعد از نماز عصر
سومین زمانی که در طول شبانه روز، برای استغفار و عذرخواهی از خداوند، تعیین شده است و ثواب زیادی برای آن ذکر گردیده است، بعد از نماز عصر است که دارای برکات فراوانی است. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: «هر کس بعد از نماز عصر، هفتاد مرتبه استغفار کند و از خدا آمرزش طلبد، خدا در آن روز هفتصد گناه او را می آمرزد، و اگر خودش گناهی نداشته باشد، گناه پدرش را می آمرزد، و اگر پدرش هم گناهی نکرده باشد، گناه مادرش را می آمرزد و چنانچه مادرش هم بی گناه باشد، گناه برادرش را می بخشد؛ و اگر برادرش هم گناهی نداشته باشد، خدا گناه خواهرش را می بخشد؛ و اگر برای خواهرش هم گناهی نباشد، گناه سایر اقوام و بستگانش را، هر کدام که نزدیکتر به او باشند و گناهی داشته باشند می آمرزد.» [۳]
هنگام خواب
امام صادق(علیه السلام) در اهمیّت توجّه به خدا و طلب آمرزش از آن ذات مهربان در این ساعت می فرمایند: «اگر کسی هنگامی که برای استراحت و خوابیدن، به بستر می رود صد مرتبه از خدا آمرزش طلبیده و استغفار کند، گناهانش می ریزد همان گونه که برگ های درخت می ریزد». [۴]
ماه رجب، بهار مغفرت الهی
خداوند مهربان، علاوه بر ساعت‌های طلایی که در هر شبانه روز برای بازگشت به او و استغفار و عذرخواهی از ذات پاکش قرار داده است، در میان ماه‌های سال نیز، ماه رجب را که بزرگترین ماه خداوند است به عنوان بهترین ماه برای استغفار مشخص فرموده است، اگر این ماه را روزها و ساعت‌های طلایی عمر انسان بنامیم، با توجّه به آثار گرانبهایی که این ذکر مبارک دارد، سخن گزافی نگفته ایم.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)، در اهمیّت استغفار در این ماه فرمودند: ماه رجب ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را اَصَبّ می‌گویند زیرا که رحمت خدا در این ماه بر امت من بسیار ریخته می‌شود پس بسیار بگوئید: استغفر الله و اسئله التوبة». [۵] از این حدیث گرانقدر در می یابیم که راه بهره مند شدن از رحمت‌های ویژه و ریزان الهی، استغفار است.
شرط و ادب استغفار و عذرخواهی از پروردگار
یکی از آداب بسیار لازمِ استغفار، پشیمانی از آن گناه و خطا و تصمیم جدی بر تَرکِ آن می باشد. که اگر خدای نکرده با این ادب همراه نباشد نه تنها ثواب ندارد بلکه مانند مسخره کردن خداوند بلند مرتبه است. امام رضا علیه السلام در این باره فرمودند: «الْمُسْتَغْفِرُ مِنْ ذَنْبٍ وَ یَفْعَلُهُ کَالْمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّهِ؛ [۶] کسی که از گناهی استغفار کند اما آن را انجام دهد گویی پروردگارش را مسخره کرده است.»
از خداوند آمرزنده مهربان می خواهیم که توفیق استغفار و عذرخواهی از ذات پاکش را در بهترین ساعات با ادبی که او می پسندد نصیبمان فرماید و بدین وسیله ما را از گناهان، پاک گرداند و همه مشکلات مادی و معنویمان را تبدیل به فرج و مخصوصا ظهور امام زمانمان بفرماید.
پی نوشت:
[۱]. سوره ذاریات، آیه ۱۷.
[۲]. بحارالأنوار، ج۸۳، ص۱۳۵.
[۳]. وسائل الشّیعه، ج۶، ص۴۸۲.
[۴]. وسائل الشّیعه، ج۶، ص۴۴۹.
[۵]. مفاتیح الجنان، اعمال ماه رجب.
[۶]. کافی، ج۲، ص۵۰۴.
سید مصطفی فیروزه
